Các chuyên gia đánh giá tình trạng thiếu thuốc ở nhiều tỉnh thành là do đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu sau hai năm đại dịch, vướng cơ chế mua sắm đấu thầu...
Sáng 12/8, tại tọa đàm Giải pháp khắc phục thiếu thuốc, do Văn phòng Chính phủ tổ chức, tiến sĩ Nguyễn Huy Quang, nguyên Vụ trưởng Pháp chế (Bộ Y tế) đúc kết 3 nguyên nhân của tình trạng thiếu thuốc hiện nay. Thứ nhất là đang xảy ra tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng thuốc toàn cầu ảnh hưởng đến nguồn cung. Thứ hai, khi dịch ổn định, người dân khám chữa bệnh tăng đột biến, cũng tác động đến nguồn cung thuốc. Thứ ba, hơn hai năm đại dịch, ngành y tế tập trung tổng lực chống dịch, nên việc cung ứng các thuốc chữa bệnh bị hạn chế.
"Về khách quan, chủ yếu do cơ chế chưa rõ ràng, minh bạch khiến các đơn vị e dè", ông Quang nói. Một phần là các vụ án, bắt bớ diễn ra trong thời gian qua khiến nhiều người e ngại. Trong khi đó, năng lực tham gia công tác đấu thấu từ cơ sở đến trung ương hạn chế, thiếu những cán bộ am hiểu về lĩnh vực thuốc, đấu thầu; nhiều doanh nghiệp không tham gia thầu do giá thầu thấp, không đảm bảo doanh thu cho họ.
Ý kiến của ông Quang được Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai Đào Xuân Cơ đồng tình, bởi bản thân bệnh viện gặp khó khăn do tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng. Bạch Mai đang thiếu thuốc kháng sinh thiết yếu, thuốc tiêm tĩnh mạch, cấp cứu thần kinh... do không có nhà cung cấp.
"Chúng tôi dự đoán dịch được kiểm soát thì bệnh nhân sẽ tăng lên, do đó đã đấu thầu nhưng bệnh viện thiếu một số thuốc vì không có nhà cung ứng. Thậm chí một số kháng sinh Việt Nam sản xuất nhưng do giá nguyên liệu nhập vào đắt nên cũng không có hàng", Phó giáo sư, tiến sĩ Cơ nói.
Ông nhìn nhận thiếu thuốc "là vấn đề rất nóng, không riêng Bạch Mai". Sáu tháng đầu năm, số lượng bệnh nhân tại viện tăng đột biến, ví dụ như tháng 3 số lượng bệnh nhân tăng gấp 5 lần so với tháng 1. Bệnh nhân nội trú đang ở công suất 150%, nhiều khoa lên tới 200%. "Bệnh viện đã có dự trù nhưng số lượng bệnh nhân tăng vọt khiến tình trạng thiếu thuốc thêm nặng nề", ông nói.
Thậm chí, rất nhiều vật tư tiêu hao, sinh phẩm đã trúng thầu rồi nhưng các đơn vị phân phối không cung cấp được do bị phá sản, hoặc giá các mặt hàng này tăng hơn nhiều so với lúc chào thầu cách đây 12 tháng. Nhiều nhà cung cấp từ chối tham gia chào thầu do sợ bị lỗ.
"Ngoài ra, hiện doanh nghiệp tự công khai giá trên cổng thông tin Bộ Y tế và tự chịu trách nhiệm pháp lý, tuy nhiên chính chúng tôi là giám đốc các bệnh viện cũng không biết giá đó là thật hay thổi giá", ông Cơ bức xúc và đề nghị cần phải có một cơ chế liên ngành chịu trách nhiệm giá công bố trên cổng thông tin.
Giải quyết thiếu thuốc - bài toán cấp bách
Tham gia tọa đàm, Phó giáo sư, tiến sĩ Bùi Thị An - nguyên đại biểu Quốc hội khóa XIII, cho rằng tình trạng thiếu thuốc là vấn đề không chỉ của ngành y mà cả Chính phủ, cần xem như trận đánh để nhanh chóng vào cuộc giải quyết ngay.
"Tôi đề nghị Chính phủ nhanh chóng rà soát cơ chế chính sách liên quan đấu thầu mua sắm thuốc, nếu có vướng mắc thì sửa ngay", bà An nói và đề nghị "các bệnh viện dũng cảm vào cuộc để gỡ ngay" khi đề cập tâm lý lo ngại những vấn đề pháp lý.
Bà An nhìn nhận tình trạng thiếu thuốc ảnh hưởng lớn đến người bệnh, đặc biệt là người bệnh nghèo, là nhóm yếu thế trong xã hội. Do đó nếu không kịp thời có giải pháp khắc phục tình trạng này sẽ ảnh hưởng lớn đến chính trị dân sinh chứ không chỉ là ngành y.
Còn bà Nguyễn Thị Ngọc Bảo, Phó Giám đốc Trung tâm Mua sắm tập trung thuốc quốc gia, cho biết tuần vừa rồi Bộ Y tế thành lập 4 đoàn kiểm tra tình trạng thiếu thuốc, ghi nhận một số khó khăn liên quan đến cơ chế mua sắm.
Ví dụ, trước đây, Bạch Mai thiếu thuốc ở phạm vi bệnh viện và trực tiếp làm việc với các nguồn, đối tác của viện xử lý được ngay. Hiện có các cấp đấu thầu khác nhau, từ quốc gia, địa phương và bệnh viện. Nếu Bạch Mai thiếu loại thuốc trong danh mục của quốc gia thì phải chờ kết quả đấu thầu của quốc gia. Tuy nhiên khi lập kế hoạch đấu thầu, yêu cầu bệnh viện phải sử dụng ít nhất 80%, nhưng thực tế có thuốc chỉ dùng được 20%. "Như vậy, thực tế tình trạng thiếu không phải xảy ra ở tất cả loại thuốc, tất cả đơn vị", bà Bảo nói.
Để giải quyết tình trạng này, ông Quang đề nghị kết hợp các giải pháp trước mắt và các giải pháp căn cơ, lâu dài. Đầu tiên, các Bộ gấp rút hoàn chỉnh hồ sơ dự thảo Nghị quyết về bảo đảm thuốc, trang thiết bị y tế và thanh toán chi phí khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế, trình Chính phủ trước ngày 15/8. Sự vào cuộc quyết liệt của các bộ Y tế, Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Tư pháp và Bảo hiểm xã hội Việt Nam là giải pháp trước mắt tháo gỡ thực trạng. Ngoài ra, Bộ Y tế cũng cần xem xét lại các thông tư, đăng ký thuốc, đấu thầu thuốc, xem xét lại nghị định 98.
Thời gian qua, tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế trở nên nghiêm trọng trên toàn quốc. Tại Hà Nội, người bệnh phản ánh bệnh viện thiếu các vật dụng cơ bản như kim luồn và các thuốc điều trị ít gặp. Một số cơ sở khác thiếu sinh phẩm xét nghiệm, thuốc bảo hiểm thông thường, khiến người mua BHYT phải mua ở nhà thuốc bên ngoài.
TP HCM thiếu thuốc cục bộ tại một vài đơn vị như Bệnh viện Thủ Đức, Bệnh viện Chợ Rẫy... Báo cáo của các tỉnh thành khác gửi về Bộ Y tế cho thấy nhiều thuốc kháng sinh điều trị bệnh nhân nặng, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tim mạch, tăng huyết áp... khan hiếm, ảnh hưởng đến việc khám chữa bệnh. Bộ Y tế cho rằng nguyên nhân thiếu thuốc một phần do tình trạng hết hạn số đăng ký lưu hành của một số loại thuốc, nhân lực quản lý nhà nước quá ít, khó khăn trong xử lý hồ sơ. Ngoài ra, việc chậm có kết quả đấu thầu tập trung quốc gia, đàm phán giá thuốc; một số địa phương giao các cơ sở chủ động tự đấu thầu, thay vì đấu thầu tập trung, nên các đơn vị lúng túng, e ngại... cũng tạo tình trạng thiếu thuốc.
Trong khi đó, tại phiên thảo luận của Quốc hội về Luật khám, chữa bệnh hôm 13/6, đại biểu Nguyễn Công Long (Thường trực Ủy ban Tư pháp) cho rằng nguyên nhân chính của tình trạng thiếu thuốc là do luật pháp y tế không rõ ràng.
Để tiếp tục giải quyết tình trạng thiếu thuốc, Hội đồng Đàm phán giá, Bộ Y tế đang đàm phán giá đối với 62 thuốc biệt dược gốc có số lượng, nhu cầu sử dụng lớn, giá trị trên 100 tỷ đồng, nhằm đáp ứng nhu cầu điều trị của các cơ sở y tế. Trong tháng 7, Hội đồng Đàm phán giá thuốc đã đàm phán thành công 19/62 thuốc biệt dược gốc, với giá trị giảm giá là 1.223 tỷ đồng, tỷ lệ giảm giá trung bình đạt 22,8%. Trong tháng 8 này, Hội đồng tiếp tục đàm phán đối với các thuốc biệt dược gốc còn lại để sớm có thuốc đặc trị cho người bệnh.
Lê Nga
